Kapitaalgoederen

Inleiding

De gemeente Ommen heeft vermogen geïnvesteerd in kapitaalgoederen in de vorm van wegen, openbare verlichting, riolering, groen, water en gebouwen. De staat van onderhoud van deze goederen is van groot belang voor het functioneren van de gemeente op vele terreinen. Dit onderhoud is vastgelegd in allerlei meerjarenplannen, nota’s, visies en regelingen.
In deze paragraaf wordt per onderwerp ingegaan op de notities en plannen waarin het beleidskader is aangegeven, de stand van zaken en de voornemens voor de komende periode. Hiermee wordt getracht inzicht te geven op welke wijze inspanning wordt geleverd om het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen te waarborgen. Bij onderhoud en beheer wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van kennis uit "de markt". Onderhoudswerken worden uitbesteed overeenkomstig het aanbestedingsbeleid.

Actueel beleidskader
Goede bereikbaarheid van de gemeente Ommen en instandhouding van voorzieningen zijn voor een toeristische en levendige gemeente als Ommen onmisbaar. Dit betekent onder andere dat  de gemeente de komende jaren zich inzet op het behoud en de ontwikkeling van voorzieningen. De gemeente Ommen doet dit, waar dit kan, samen met de inwoners en kostenefficiënt. Op financieel gebied zijn de in eerdere jaren vastgestelde structurele bezuinigingen de leidraad voor de uitvoering van beheer en onderhoud en het beheerbewust ontwerpen van nieuwe plannen. Door efficiënt te werken en slimme coalities te vormen met andere overheden, private partijen en maatschappelijke groepen, houdt Ommen als netwerkregisseur een effectieve sturing op het behoud en de ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid van de gemeente.

De openbare ruimte van de gemeente Ommen is ingericht met oog voor de diverse functies van de afzonderlijke deelgebieden. Het vastgesteld IBOR beleidskader voor onderhoud aan de openbare ruimte vormt de basis voor de aanpak die is vertaald in beheerplannen per beheerthema.
Keuzes betreffende de inrichting zijn daarbij mede maatgevend voor het verdere beheer, onderhoud en de exploitatie. Dit geldt voor de gehele openbare ruimte, waaronder onze groenvoorzieningen, weginfrastructuur, openbare verlichting, gladheidsbestrijding, straatreiniging, afvalbakken, bankjes, fiets- en wandelpaden. Er is sprake van een gedifferentieerd beheer en onderhoud van de openbare ruimte, waarbij onderscheid wordt gemaakt in vijf deelgebieden: Centrum, Hoofdstructuur (wegen), Woongebieden (inclusief kernen), Bedrijventerreinen en Buitengebied. Per deelgebied kunnen in de uitvoering verschillende kwaliteitsniveaus voor de openbare ruimte worden toegepast, wat resulteert in een andere uitstraling, door onder meer een ander materiaalgebruik, een andere kwaliteit van het openbaar groen, maar ook door het toepassen van verschillende onderhoudsniveaus. Het basis onderhoudsniveau is vastgesteld op B (volgens de CROW norm), met extra aandacht voor het centrum van de stad Ommen en de recreatieve voorzieningen (niveau A).
Dit onderhoudsbeleid is in nauwe samenwerking met belangenorganisaties tot stand gekomen. Private partijen/bewoners en belangenorganisaties hebben de mogelijkheid door zelfwerkzaamheid zelf aan de uitstraling van hun woonomgeving te werken. Voor de uitvoering wordt waar mogelijk samengewerkt met andere overheden en beheerorganisaties. Op het terrein van de gladheidsbestrijding bijvoorbeeld wordt op provinciaal niveau samengewerkt.

1. Openbare Verlichting

Actueel beleidskader
De openbare verlichting draagt bij aan sociale- en verkeersveiligheid en daarmee aan de leefbaarheid. Openbare verlichting hangt samen met andere beleidsterreinen zoals het milieu, energie en openbaar groen. De gemeente streeft een openbare verlichting na van goede kwaliteit met minimaal energieverbruik en tegen aanvaardbare onderhoudskosten. De gemeente maakt gebruik van groene stroom, voor de openbare verlichting, de pompgemalen van de riolering en de gemeentelijke gebouwen.
In samenwerking met zeven Overijsselse gemeenten is in 2016 een nieuw kaderstellend beleid vastgesteld. Dit beleidsstuk met als motto: ‘Donker waar mogelijk, licht waar nodig’, is verwerkt in een uitvoeringsprogramma en een vervangingsplan. De gemeente voert diverse activiteiten uit passend bij het uitvoeringsprogramma. De gemeente zoekt ook de samenwerking met lichtbron eigenaren en heeft hierbij een stimulerende rol.

Kwaliteitsniveau
Voor de komende 4 a 5 jaar zijn onderhoud en instandhouding in combinatie met verduurzaming  van openbare verlichting de belangrijkste speerpunten. Dat betekent bijvoorbeeld dat waar dit technisch mogelijk en effectief is nieuwe (led)technieken en dynamisch verlichten worden toegepast. De gemeente wil vooral bewust verlichten, waarbij aandacht is voor bescherming van donkerte en het voorkomen van lichthinder.
Het systeem van groepsremplace bij vervanging van lampen blijft bestaan om aan de ambitie dat 98% van de lampen geen defect vertoont te kunnen voldoen.

Kaderstellende beleidsnota’s

• IBOR (Integraal Beheer Openbare Ruimte 2013)
• LIOR (Licht in de openbare ruimte)

Wat willen we bereiken?

1. Op niveau brengen en houden van de verlichting door ombouw naar duurzame installaties
2. Bij het ontwerp van lichtplannen de LIOR als leidraad toepassen
3. 98% van de lampen functioneert
4. Reduceren van het energieverbruik van de openbare verlichting.
5. Bewuster toepassen van licht in de openbare ruimte

Financiën

De gemeente Ommen bezit circa 4.340 lichtmasten (peildatum 1 januari 2017). De exploitatielasten bestaan uit rente en afschrijving, energiekosten, dienstverlening door derden, schades en personeelskosten. De hoogte van de exploitatielasten is voor 2018 afgerond € 240.000.

Wat gaan we er voor doen?

2. Wegen, bermen en sloten en kunstwerken

Actueel beleidskader
De gemeente heeft als wegbeheerder (op basis van de Wegenwet) de zorgplicht voor wegverhardingen. Op basis van het beleidskader IBOR en het meerjarig onderhoudsprogramma wordt het gemeentelijke wegennet van Ommen beheerd en onderhouden. De civieltechnische kunstwerken maken onderdeel uit van het wegennet.

Het beheergebied van de gemeente Ommen bestaat uit:

Er wordt al weer enige tijd gewerkt met een gedifferentieerd kwaliteitsniveau volgens de methodiek van IBOR. Per structuurgebied zijn hier kwaliteitscriteria vastgelegd. De huidige onderhoudsstrategie van de wegverharding is gebaseerd op het kwaliteitsverloop in het verleden en de verwachtte restlevensduur. De staat van onderhoud van de wegen wordt tweejaarlijks gemeten door globale visuele inspecties uit te voeren. In 2016 is het volledige wegennet opnieuw aan een kwaliteitsinspectie onderworpen en in het beheersysteem geregistreerd. In 2014 is het IBOR beleidskader vastgesteld. Nu wordt aan de hand van de IBOR-methodiek het beheerplan opgesteld en uitgevoerd. De openbare ruimte en ook de wegen worden daarmee volgens de  IBOR-methodiek onderhouden.


Het onderhoud wordt integraal afgestemd met overige beheerdisciplines. Waar mogelijk wordt zoveel mogelijk werk met werk gemaakt door mee te liften bij herinrichting- en investeringsprojecten. Het groot onderhoud wordt uitgevoerd op basis van een meerjarenprogramma. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met suggesties en wensen van belangenorganisaties, waaronder de verenigingen voor Plaatselijk Belang.

In het kader van het IBOR is een bermbeheerplan opgesteld voor de periode 2014-2018. Een van de uitgangspunten is om geleidelijk aan over te gaan op verschralingsbeheer, dat erop neer komt dat het maaisel bij iedere maaibeurt wordt afgevoerd. Dit moet op termijn ertoe leiden dat  bermen er kwalitatief beter bij liggen en de soortenrijkdom van de bermvegetatie toeneemt. De prioriteit voor dit nieuwe maaibeheer ligt op de routes die recreatief en landschappelijk het meest interessant zijn. Op de overige bermen blijft vooralsnog het oude maaibeheer van kracht, waarbij het maaisel wordt kapotgeslagen en blijft liggen. In overleg met de Plaatselijke Belangen wordt het beheerplan opgesteld en zal het college dit vaststellen.

De huidige onderhoudsstrategie van de civieltechnische kunstwerken is curatief. De kwaliteit is inzichtelijk gemaakt door het uitvoeren van inspecties. In het beheerplan wegen is het onderhoud aan kunstwerken in de gemeente opgenomen. Het technische staat en het noodzakelijke onderhoud voor de verschillende kunstwerken is inzichtelijk. Voor de vervanging van de brug bij Junne wordt een afzonderlijk plan opgesteld in samenwerking met het Waterschap.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Meerjaren onderhoudsplan wegen (2017 t/m 2019)
• Bomenbeleidsplan (2012)
• Landschapsontwikkelingsplan (2011)
• GOP 2013/2017
• IBOR-plan (vastgesteld 14-11-2013)
• Beheerplan bermen en sloten 2014-2018
• Beheerplan wegen

Wat willen we bereiken?

1. Het beheer en onderhoud uit voeren op basis van het beheerplan wegen, wegbermen en bermsloten.
2. Het onderhoud uitvoeren op basis van het meerjarenprogramma 2017/2019.
3. Waar mogelijk verschillende werkzaamheden te combineren en zo werk met werk te maken.
4. Het beheren van de bomen in het buitengebied door deze periodiek te snoeien.
5. Het uitvoeren van regulier bermbeheer, en waar mogelijk  verschralingsbeheer te introduceren.
6. Afronden strategische onderhoudsvisie kunstwerken.

Financiën
De exploitatielasten bestaan uit rente en afschrijvingen, energiekosten, dienstverlening door derden, schades en personeelskosten. De totale exploitatielasten bedragen circa € 1,7 miljoen per jaar, inclusief de gladheidsbestrijding.

3. Bossen

Actueel beleidskader
Bossen hebben verschillende maatschappelijke functies:

1. landschappelijk
2. recreatief
3. natuurwaarde
4. cultuurhistorisch

Ook de houtproductie is een onderdeel van het bosbeheer en noodzakelijk voor de exploitatie van de boscomplexen.

Ommen is één van de groenste gemeenten van Nederland. Ongeveer 33% van het oppervlak bestaat uit bos en heide. In totaal heeft de gemeente zeven boscomplexen in beheer, hiervan zijn Varsenerveld, Stegerveld, Het Laar, en het Ommerbos het grootst.  Gezamenlijk hebben ze een oppervlakte van 485 hectare. Alle bossen liggen in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Ongeveer 30% van de gebieden wordt aangemerkt als terrein met natuurwaarden. De meeste nadruk ligt op de recreatieve functie van de bossen. Zo zijn alle boscomplexen opengesteld voor publiek en is het niveau van de recreatieve voorzieningen zoals banken, picknickplaatsen en parkeerplaatsen hoog.
Het multifunctioneel beheer is erop gericht om alle maatschappelijke functies naar voren te laten komen en elkaar te laten versterken.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Kadernota gemeentelijke bossen (2003)
• FSC- Bosbeheerplan 2009 – 2018 (2009)

Wat willen we bereiken?

1. Duurzaam bosbeheer conform het FSC bosbeheerplan.
2. Waarborgen van de maatschappelijke  en recreatieve functies in de boscomplexen
3. Behoud natuurwaarden in de bossen alsmede op de bijbehorende cultuurgronden.
4. Budgettair neutraal bosbeheer.

Financiën
De bossen worden kostendekkend geëxploiteerd. De jaarlijkse kosten zijn in balans met de opbrengsten uit houtverkoop en verpachten van cultuurgronden welke gelegen zijn binnen de boscomplexen.

E = effectindicator / P = prestatie- indicator

4. Openbaar Groen

Actueel beleidskader
Een groene leefomgeving draagt bij aan het welzijn van de bevolking. Groen draagt bij aan de identiteit en het karakter van Ommen en de kernen/buurtschappen en heeft een belangrijke recreatieve gebruikswaarde (bron: GOP). In het Gemeentelijk Ontwikkelingsplan (GOP) zijn verschillende structuurgebieden genoemd, waarvoor verschillende kwaliteitsniveaus en uitgangspunten voor het beheer kunnen worden bepaald. Hiertoe is in 2013 het IBOR-plan vastgesteld  en in het verlengde daarvan is voor de periode 2014-2018 een beheerplan openbaar groen opgesteld. Het beleid met betrekking tot het openbaar groen is in een aantal beleidsplannen vastgelegd. Onderscheid wordt gemaakt in beeld- en structuurbepalend groen, gebruiksgroen en natuurlijk groen. Het bomenbeleidsplan omvat beleid voor de beschermwaardige bomen en het kapvergunningenstelsel. (zie programma 2 Duurzaam Ommen)

Kwaliteitsniveau
De onderhoudsstrategie van  het dagelijks beheer en onderhoud is gebaseerd op de kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW. Deze kwaliteitscatalogus geeft landelijke standaardnormen voor het onderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveaus: A+, A, B, C en D. Het openbaar groen van Ommen wordt onderhouden op kwaliteitsniveau B (basis), het centrum op kwaliteitsniveau A (hoog). Het dagelijks beheer en onderhoud wordt uitgevoerd volgens vastgestelde uitgangspunten, zoals:

• het zonder toepassing van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen beheren van het openbaar groen;
• het omzetten van arbeidsintensief naar arbeidsextensief onderhoud van het openbaar groen, met name door gazons die wekelijks gemaaid worden om te zetten naar kruidenrijke vegetaties door minder frequent maaien en afvoeren van het maaisel

Restgroenstroken
De uitgangspunten voor de verkoop van restgroenstroken zijn opgesteld en op basis daarvan worden groenstroken geïnventariseerd en aangeboden voor verkoop/bruikleen. In 2018 wordt dit project Restgroenstroken gecontinueerd.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Groenstructuurplannen voor de kernen Ommen (1998 en herzien in 2008), de wijk Alteveer (Ommen), Lemele, Witharen en Beerzerveld (2006)
• Bomenbeleidsplan (2012)
• Bomenstructuurplannen binnen en buiten de bebouwde kommen (2005)
• Beheerplan  Openbaar groen 2014-2018

Wat willen we bereiken?
Het beheer en onderhoud waarborgen op een kwaliteitsniveau B, het centrum van Ommen op niveau A volgens de kwaliteitscatalogus Openbare Ruimte van het CROW. Door middel van maandelijkse schouw (steekproeven) wordt het onderhoudsbeeld bewaakt.

Financiën
Van het totale beheergebied van ongeveer 85 hectare wordt 95% arbeidsextensief onderhouden. De exploitatielasten bestaan uit o.a. dienstverlening door derden, aanschaf van plantmateriaal en personeelskosten. De totale exploitatielasten bedragen circa € 700.000 per jaar.

Huidige stand t.a.v. de doelstelling

De resultaten van de maandelijkse schouw worden omgerekend naar een cijfer.

5. Riolering en Water

Actueel beleidskader
Het Gemeentelijke Rioleringsplan (GRP) 2018-2022 is eind 2017 door de raad vastgesteld. Het inhoudelijke proces is samen met de samenwerkingspartners uit de waterketen doorlopen. In het GRP is uitgewerkt hoe we ons riolerings- en waterareaal de komende planperiode gaan onderhouden en wat dit kost.

Het rioolstelsel van de gemeente Ommen bestaat uit:

Kaderstellende beleidsnota’s

• Gemeentelijk Rioleringsplan (2018-2022)

Wat willen we bereiken?
Op basis van de nieuwe ontwikkelingen en ambities van de gemeente hebben we voor afvalwater, regenwater en grondwater 4 doelen opgesteld, te weten :
- bescherm volksgezondheid ;
- beperk overlast en hinder ;
- voorkom schade ;
- spaar het milieu

Deze doelen zijn gebaseerd op de wettelijke formuleringen voor zorgplichten in de Wet Verankering en Bekostiging Gemeentelijke Watertaken. De doelen en de realisatie daarvan zijn uitgewerkt in het vastgestelde verbrede Gemeentelijke Rioleringsplan.

Financiën
De exploitatielasten bestaan uit afschrijving, dienstverlening door derden (onderhoud) en personeelskosten. De totale exploitatielasten inclusief de reserveringen voor toekomstig groot onderhoud bedragen ongeveer
€ 1.600.000 per jaar. Hiertegenover staat de opbrengst van de rioolheffing. Per kwartaal worden de investeringen en exploitatielasten uit het GRP gemonitord. Op deze manier heeft de gemeente Ommen inzicht in haar uitgaven en kan zij tijdig anticiperen op mogelijke afwijkingen.

6. Gebouwen

Actueel beleidskader
De gemeente is eigenaar van diverse gebouwen en bouwwerken en is verantwoordelijk voor het onderhoud en het beheer. Het huidige gebouwenbestand bestaat uit 80 gebouwen (gedetailleerde lijst is opgenomen in de nota vastgoedmanagement 2015-2018), te weten:

De beheerskosten bestaan uit:
1.   De kosten voor groot onderhoud, jaarlijks ca. € 190.000.
2.   Het dagelijks en jaarlijks onderhoud, jaarlijks ca. € 120.000.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Meerjaren onderhoudsplanning gemeentelijke gebouwen 2017-2027
• Nota Vastgoedmanagement 2015-2018 Gemeente Ommen

Wat willen we bereiken?

1. Veilige leefomgeving en goede arbeidsomstandigheden voor gebruikers en bezoekers.
2. Planmatig beheer en onderhoud conform NEN 2767 met als doel om gebouwde objecten in nette staat te houden en het voorkomen van gebreken, storingen en achterstallig onderhoud.
3. De arbeidsomstandigheden voor het uitvoeren van onderhoud verbeteren (met name valbeveiliging op daken).
4. Verduurzaming van het vastgoed door verlaging energiebehoefte, bewust gebruik en verhoging lokale opwekking.

Financiën
Het onderhoud wordt uitgevoerd volgens de condities zoals vastgelegd in de Nota Vastgoedmanagement 2015-2018.

Voor verbetering van de arbeidsomstandigheden en het verantwoord uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden op hoogte, worden de gebouwen uit de vaste voorraad in de komende jaren voorzien van veiligheidsvoorzieningen op de daken. Voor de verbetering van de veiligheid wordt zoveel mogelijk een combinatie gezocht met geplande vervangingsinvesteringen (natuurlijk moment).

Door sturing op de verlaging van de energiebehoefte en door het lokaal opwekken van energie (bijvoorbeeld door PV-panelen, zonneboilers of Warmte-terugwin installaties) zijn de kosten voor energie te verlagen.Ook worden gebruikers van vastgoed gestimuleerd om mee te denken en te helpen om de vraag naar energie door bewust gebruik structureel te verlagen. De gebruikers delen gedeeltelijk mee in de door hun behaalde besparingsresultaten. Door de aanwezigheid van slimme meters en een energiemonitoringssysteem zijn de ontwikkelingen en resultaten goed te volgen en te analyseren.

De Voorziening Onderhoud Gebouwen is voldoende tot en met 2027. Vanaf 2022 staat een aantal renovatie- en revitalisatie projecten gepland. In de begroting van de desbetreffende jaren zal ruimte gereserveerd moeten worden voor deze projecten.

Huidige stand t.a.v. de doelstelling

7. Begraafplaatsen

Actueel beleidskader
Overzicht van de gemeentelijke begraafplaatsen:

1. de begraafplaats aan de Hardenbergerweg te Ommen;
2. de begraafplaats "Laarmanshoek" aan de Zwolseweg te Ommen;
3. de begraafplaats aan de Beerzerhaar te Beerzerveld;
4. de begraafplaats aan de Dr. A.C. van Raaltestraat te Ommen

Op de begraafplaatsen Hardenbergerweg en Dr. A.C. van Raaltestraat zijn geen vrije graven meer beschikbaar. Op de begraafplaatsen Laarmanshoek en Beerzerhaar zijn voldoende vrije graven beschikbaar om de komende 15 jaar te voorzien in de begraafbehoefte.

Kaderstellende beleidsnota’s

• Beheersverordening begraafplaatsen Ommen
• Nadere regels begraafplaatsen
• Verordening begraafplaatsrechten (tarieventabel wordt jaarlijks herzien)

Wat willen we bereiken/waarborgen?

1. Voldoende vrije grafruimte beschikbaar hebben om te voldoen in de begraafbehoefte.
2. Met oog op de functie als gedenkplaatsen een rustige omgeving en een goed verzorgd beeld bieden.

Financiën
De exploitatielasten bestaan uit de kosten van beheer en onderhoud, rente en afschrijvingen en kosten i.v.m. uitgifte graven en uitvoering begravingen. De dekking wordt gevormd door inkomsten uit ontvangen grafrechten. Voor de grafrechten worden kostendekkende tarieven gehanteerd.

Wat gaan we er voor doen?
De activiteiten met betrekking tot het beheer van de begraafplaatsen zijn onder te verdelen in:

• Dienstverlening op grond van de wet op de lijkbezorging, zoals het uitgeven van graven en uitvoeren van begravingen;
• Onderhoudswerkzaamheden met als doel de begraafplaatsen een goed verzorgde indruk te geven.